ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ

“ಆರಂಭಿಗ ಯೋಗಿಯು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಲು ಗಟ್ಟಿ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತರೆ, ಅವನ ಮಾಂಸಖಂಡ ಮತ್ತು ರಕ್ತನಾಳಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಬೀಳುವುದರಿಂದ ಅವನ ಕಾಲುಗಳು ಮರಗಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಅವನು ನೆಲದಲ್ಲಿ ಹಾಸಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಅಥವಾ ಮಂಚದ ಮೇಲೆ ಕಂಬಳಿ ಹಾಸಿಕೊಂಡು ಕುಳಿತರೆ ಅವನ ಕಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆ ಉಂಟಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ತೊಡೆಗಳನ್ನು ಮುಂಡದೊಂದಿಗೆ ಲಂಬವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕುರ್ಚಿಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅಭ್ಯಾಸವಿರುವ ಒಬ್ಬ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯನು, ತನ್ನಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಂಬಳಿ ಮತ್ತು ರೇಷ್ಮೆ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು, ನೆಲದ ಮೇಲಿರಿಸಿಕೊಂಡ ತನ್ನ ಕಾಲಿನಡಿಯವರೆಗೆ ಹಾಸಿಕೊಂಡು ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಹಿತಕರವೆಂದೆಣಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆ ಪಶ್ಚಿಮದ ಯೋಗಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಯುವಕರು, ಪೌರ್ವಾತ್ಯರಂತೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವವರು, ತಮ್ಮ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಮಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವುದರಿಂದ ತಮ್ಮ ಮಂಡಿಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಮಣಿಯುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗಾಣುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಯೋಗಿಗಳು ಪದ್ಮಾಸನದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಸರಳವಾದ ಸುಖಾಸನದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಬಹುದು. 

“ಪದ್ಮಾಸನದಲ್ಲಿ ಆರಾಮವಾಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರುವ ಯಾರೂ ಆ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಯಾಸದ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಶರೀರದ ಅಸೌಖ್ಯದ ಮೇಲೇ ಮನಸ್ಸು ನೆಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಧ್ಯಾನವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಕುಳಿತೇ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಬೇಕು. ನಿಂತ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸು ಅಂತರ್ಮುಖಿಯಾದಾಗ ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ, ಅವನು ಬಿದ್ದುಹೋಗಬಹುದು. (ಒಬ್ಬನು ಮುಂದುವರಿದಿದ್ದರೆ ಹಾಗಾಗುವುದಿಲ್ಲ) ಯೋಗಿಯು ಮಲಗಿಕೊಂಡು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಬಾರದು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವನು “ರೂಢಿಯಾದ” ನಿದ್ರಾಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಬಹುದು.

“ಯೋಗಿಗೆ ತನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಲೌಕಿಕದಿಂದ ಅಲೌಕಿಕದೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಲು ಶರೀರ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶಾಂತತೆಯನ್ನು ತರಿಸುವಂತಹ ಸರಿಯಾದ ಶಾರೀರಿಕ ಭಂಗಿಯು ಅವಶ್ಯಕ.”

— ಪರಮಹಂಸ ಯೋಗಾನಂದ, ಗಾಡ್‌ ಟಾಕ್ಸ್‌ ವಿತ್‌ ಅರ್ಜುನ: ದ ಭಗವದ್ಗೀತ